Nolitha o ile a bitša Cebo gomme a bolela le yena ka potlako. “Lebelela, Cebo, ke a tseba gore le befetšwe ka moka – ye ke maswabi a mafelelo – efela le ka emanyana go itebanya le Mna Mahlangu? Ke tshwenyegile ka gore seo se ka gola gomme ya ba selo se sengwe seo re tla šitwago go se laola. Ga ke nyake gore mang goba mang a gobale.”

Cebo o bonala eke o gakanegile gomme Nolitha a tšwela pele. “Ge le ka ema, nka bitša mogwera wa ka gore a tle fa gomme a boledišane le lena ka moka. O tloga a na le bokgoni. O tseba seo a ka se dirago, ka mo a ka swarago boipelaetšo bja maleba. Dilo tšeo ka moka.”

“Nje ngantoni? Go swana le eng?”

“Mehutahuta ya dilo tšeo ka moka. Go swana le go fa tsebišo go masepala ge eba go ile go ba le batho ba go feta ba 15. Ke nagana gore seo ke magomo, mohlomongwe ba 16, pele e ka ba selo se sengwe seo se nyakago go rulaganywa.” Nolitha o ile a lebela go mo dikologa. Palo ya baithuti e gola ka lebelo motsotso ka motsotso. “Go na le baithuti ba bantši. Ga se taba ya gore re kgopele tumelelo ya go kgobokana. Go kaone go ba tsebiša gore ba kgone go boledišana ka dilo le wena, mohlomongwe le maphodisa. Netefatša gore dilo ka moka di ba ka tlase ga taolo.”

“Ga re nyake tumelelo ya go bolela le molaodi wa rena, Mohumagatšana. Ke feela seo re se nyakago.”

“Efela ge dilo di ka tšwa taolong?” Nolitha bolelela tlase. “Mohlomongwe ge re ka ba kgopela gore ba ye gae ka moka gabjale, nka bitša mogwera wa ka gore a tle fa gona bjale gomme ra kgona go rulaganya gabotse. Ra hloma komiti.” Nolitha o ile a hlotla monagano wa gagwe. Ke eng seo Jama a se gapeleditšego gape? “Ra kgetha bahlapetši, go homotša mongwe le mongwe. Seo se bohlokwa, Cebo. A re dire se ka tsela ya maleba. Ke tsela ya go šireletša mongwe le mongwe fa.”

Lešata la go ba dikologa le be le golela godimo kudu. Nolitha o ile a bogela ge baithuti ba kgobokane mmogo, a bona tlabego difahlegong tša bona ge kanegelo e fetišwa go tloga go moithuti yo mongwe go ya go yo mongwe. Leina la Mahlangu le tletše moyeng, molomong o mongwe le o mongwe.

“Re nyaka feela go bolela le Mahlangu, “ Cebo a bolela ka go tiišetša. “Mo ntšheng a tle a bolele le rena gabotse. Ke mošomo wa gagwe, Mohumagatšana, re ka se sa kgotlelela. Mo hwetše gore a re arabe.”

“O na le nnete, Cebo? Naa ga o lekole seo le ba bangwe?”

Cebo a gogela moya teng. “Go lokile. Efela ka gore o kgopela seo, Mohumagatšana.” O ile a goeletša gore ba homole. Go tšere nako go homotša lešata leo le befetšwego. Baithuti-ka-nna, Mohumagatšana Solani o re swaretše tšhišinyo. O na le mogwera yo a tla tlago fa gomme a boledišana le rena ka ditsela tša ka mo re ka swarago mokgobokano wa semolao. O re o tla re bontšha gore re dire eng gomme re tla kopana gape gosasa gona fa.”

“Hayi! Aowa!” gwa goeletša mosetsana wa Kreiti ya 11, motho yo mongwe yo Nolitha a sa mo tsebego. “Mahlangu a ka se be gona gosasa.”

O opile kgomo lenaka, Nolitha o ile a lemoga gore mosetsana o nepile. Ba ka se eme. Ga go tsela yeo Mahlangu a ka tlago sekolong gosasa. E sego ge eba o tla swanelwa ke go emeletšana le baithuti bao ba befetšwego.

“Re swanetše go bolela le yena gona bjale,” mosetsana a goeletša. “O swanetše go itlhaloša. O swanetše go buša tšhelete ya rena. Bhatal’imali yethu! Buša tšhelete!” a thoma go goeletša gomme baithuti ba go mo dikologa ba thoma go dira seo le bona.

“Buša tšhelete.”

“Bhatal’imali yethu! Buša tšhelete!”

Ga se ile go šoma, Nolitha a ngwala molaetša. Ba befetšwe kudu. Ba befetšwe go feta tekanyo. Ba ka se eme.

Ka maswabi. Ga go na melao ye tiilego gape ya ka pejana ya mokgobokano wa go se be molaong. A re tshepe gore maphodisa a ka se bitšwe. Mo ke seo o swanetšego go ba botša. Dira gore se be bonolo gape se be se kopana. Gape ka pela. Sa mathomo – ba botšiše gore ba nyaka eng gabotsebotse.

Mothaladi wa sengwalwa wa thumaša seširo sa gagwe gomme se sengwe sa latela le se sengwe, mafoko a makopana.

“Go lokile, go lokile, mamelani, theeletšang hle.” Nolitha o ile a ema lebating, efela ke o mokopana kudu. O ile a goga setulo ka morago ga teseke gomme a se bea ka ntle ga phapoši ya borutelo. Ka morago a se namela.

“Ka kgopelo, mongwe le mongwe. Ka mo Cebo a boletšego, ke na le mogwera. O ile go re botša seo re swanetšego go se dira ka tsela ya maleba. Ka fao theeletšang ka tlhoko – ga re nako ye ntši.

“Sa mathomo, ke swanetše go le botšiša, la mafelelo, naa le ka boela diphapošing tša lena tša borutelo ka khutšo?”

“Aowa, aowa, aowa, aowa, aowa!” Lentšu la kitima lešabeng. Baithuti ba bantši ba ile ba kitimela fao; khorito e be e tletše gabjale.

“Go lokile ge. Naa gabotsebotse le nyaka eng?”

“Re nyaka lekase la rena la dipuku.” Lentšu la Dubula.

“Re nyaka tšhelete ya rena.” Faniswa.

“Sa mathomo o swanetše go buša tšhelete ya rena,” a realo Cebo. “Gomme ka morago a ka lefela sekolo tšhelete ka moka yeo a e utswitšego.”

“Sifun’imali yethu. Re nyaka tšhelete ya rena.”

Kgoeletšo ya thoma go tlala gohle.

“Buša tšhelete.”

***

Re botše gore o nagana eng: Naa go be go tla ba kaone ge baithuti ba ka ema gomme ba boledišana le Jama? Naa go maleba go bitša mokgobokano wa baithuti wa go swana le wo gore “ga o molaong”?