Nga ha muṅwali
Omphulusa Ramenu ndi mufumakadzana o bebiwaho Muhuyu a do vha a alutshela Muhuyu. O dzhena tshikolo phuraimari ya Thenzheni, aya a dzhena sekondari ya Lucas Ratshalingwa. O ya a dzhena gudedzini ḽa nṱha Yunivesithi ya Venḓa u swikela a tshi ṱhaphudza pfunzo dzawe. Uyu ndi muṅwali wa nganea, matambwa khathihi na vhurendi, a dovha hafhu avha murendi. O no ṅwala kana u anḓadza bugu ya Vhurendi NKHO YA VHURENDI I afha ndi musi a na Ṋemukula Z. Zwiṅwe zwa zwirendo zwawe vha nga zwi wana kha siaṱari ḽa youtube sa “Omphu The Poetess”.

Translation: “about an author”
Omphulusa Ramenu is a woman who was born in small village called Muhuyu outside Thohoyandou. She attended primary school at Thenzheni and then secondary school at Lucas Ratshalingwa. She went to university of Venda where she completed her BSC degree. She is a poet, a writer and she has published a poetry book titled “NKHO YA VHURENDI I” with Ṋemukula Z. Some of her poems are uploaded on youtube channel as “Omphu The Poetess”.

MBUYELELA
VHATAMBI
THENDO: Musidzana we a wedza muthannga wawe khomboni.

MUSOLWA: Ṱhama ya Thendo.
LUṰA 1 ṱhannga we a wela khomboni. KHUTHADZO: Mu
RUDZANI: Ṱhama ya Khuthadzo.
VHO-MASINDI: Makhulu wa Thendo.
BONO 1
(Tshikoloni tsha sekondari ya nṱha ya Lucas
Ratshalingwa hu dzhena Musolwa na ṱhama yawe
Thendo)
Musolwa: (A tshi khou ṅweṅwela o sedza luṱingo khwalwa lwawe, afha ho dzhena mulaedza wa tshelede ye a rumeliwa nga muthu a ne akhou funana nae)
Hezwi zwitakadza muya wanga.
Thendo: Ndi mini wo to takala ṱhama?
Musolwa: Muthu wanga o nrumela tshelede ya manala.
Thendo: Ini ngoho ndi to ni tama wee, riṋe ri ḓo tou i pfa nga munukho tshelede, ri tshi kha di rengelwa magwinya (u ya sea)
Musolwa: Ndo u vhudza iwe nda ri kha litshe zwa Khuthadzo ndi mutoḓele vhathu vha re na zwithu zwavho, hu si bubuthe heḽia li kha di kuvhelwa nga mme, hana na tshithu musi…
Thendo: Ṱhama nṋe Khuthadzo ndi a mufuna nahone ndi wanga.
Musolwa: Zwino u ḓo koniwa nga u tama ya vho riṋe tshelede itshi khou dzhena, ṱhama a vhone ene ofanelwa nga vhanna vhare na zwavho, ndi khou amba vha ne vha suvha ngadzi Vrr phaa.
Thendo: Ṱhama nṋe ndi na fulufhelo ḽa uri Khuthadzo udo ṱhaphudza maṱiriki awe a isa phanḓa na pfunzo dzawe u vhuya
uswika atshi shuma nahone muthu u thoma fhasi.
Musolwa: Ṱhama khalitshe unga dodo ai, nṋe ndi nga mu ṱanganyisa na vhathu vha khwiṋe husi kutukana nyana kwawe. Hu si kutukana kwawe na tshithu, kha vhone khonani yanga Khuthadzo na ene ni to nga maḓi na mapfura. (A tshi ralo asea)
Thendo: Khonani u nga ri ukhou amba ngoho, habe ngoho ene nṋe ndia mutama a tshi bva na muthu wawe nga goloi, a n ṱanganyisele nahone tshikolo tshi tshi bva ndi khou ya mu ṱala hoyu
Khuthadzo.
Musolwa: A mu ṱale bubuthe heḽia. (Vha tshi ralo vha vhandana na zwanḓa)

(VHA A BVA)

BONO 2
(Nga murahu ha musi tshikolo tsho bva Thendo u
vhidzela Khuthadzo thungo uri a kone u mu ṱala)
Khuthadzo: Muthu wanga mulandu oto mbidza
nga tshihaḓu ndi khou ḓi
lugisela u ṅwala mulingo wa
vhukati ha ṅwaha. Huufha ndo mu
vhudza uri ri ḓo vhonana
mafheloni a vhege.
Thendo: (A tshi halifha) Rikhou tea u
amba Khuthadzo.
Khuthadzo: Ndi mini atshi vho nga ha ngo
takala?
Thendo: Khuthadzo zwanga na inwi ṋamusi
zwo fhela, nṋe ndi nga si tsha
kona u isa phanḓa na u funana
na inwi.
Khuthadzo: Mulandu, ndo mukhakhela ndi
tshidafhi? Kani athi khou mu
fara zwavhudi? (Atshi sumbedza
otshuwa)
Thendo: Khuthadzo inwi ni a bora, a ni
na tshitaela ndi uri tshaṋu ndi
u ṱwa no tou fombe kha
tshikolo, nṋe ndi khou ṱoḓa ndi
khou toda muthu ane avha na
zwawe.
Khuthadzo: U dzhena tshikolo ndi khou
itela vhumatshelo hashu.
Thendo: Vhumatshelo zwino? Ni ya bora
Khuthadzo zwanga na ini zwo
fhela.
Khuthadzo: Ndo mu khakhela ngani?
Thendo: Hezwo azwi na mushumo.
Khuthadzo: Tenda atshi ḓivha uri ndi ya mufuna. (Khuthadzo u sala o kwashekana)
(Thendo ubva afho uya ha khonani yawe Musolwa)

VHA A BVA

BONO 3
(Khuthadzo o humela tshikoloni na zwenezwo he a vha o sia hone bugu vhunga ovha a tshi sala atshi vhala ene na ṱhama yawe Rudzani musi tshikolo tsho bva)
Rudzani: Mulandu ndi mini mah?
Khuthadzo: Ni a ḓivha hou ḽa ṅwana ndi mufuna nga mbilu yanga yoṱhe, fhedzi zwino u khou nṱala ngoho mbilu yanga ikhou vhavha.
Rudzani: (O mangala) Aaha, ni khou amba Thendo? Uri ukhou ni ṱalela mini? Nṋe ndi khouri vheiwe ni kha tshiimo tsha vhuḓi noṱhe.
Khuthadzo: (Utalutshedza maipfi othe e Thendo a amba) Ngoho ndo vhaisala.
Rudzani: Inwi ibvani khae, nṋe ndi ya pfesesa arali Thendo o ḓi baḓekanya na vhathu vhangaho Musolwa ahuna tshivhuya tshi ne a ḓo ita ngauri angavha e Musolwa ndi muthu wa u funana na vhanna miḓi vha re na dzi goloi, nṋe athi mangali. Ini ibvani khae ni ḓo wana muṅwe ane aḓo ni funa a ṱanganedza nyimele yaṋu.
Khuthadzo: Ni amba ngoho irani ndi bve khae, nahone ndi tshifhinga tsha milingo ritea uto fombe kha pfunzo.
Rudzani: Uamba ngoho na ṱwa ni khou ḓi remisa ṱhoho nga vhasidzana
aninga lugi. Zwino ini iyani hayani ni thome ni awele ngauri zwa zwino no no dinalea athi kholwi uri bugu dzi ḓo dzhena.
Khuthadzo: Ni amba ḽone hafho irani ndi dzhie bugu ri mbo ṱuwa.

VHA A BVA

LUṰA 2

BONO 1
(Musolwa na Thendo musi vhatshi khou bva tshikoloni, nga Ḽavhuṱanu nga masiari)
Musolwa: Khonani yanga, ene zwino a sa tsha amba uri zwi khou tshimbilisa hani na uḽa munna we nda mu ṱanganyisela ene?
Thendo: Ṱhama, zwo tshimbila zwavhuḓi ngoho ubva tshe ene ampha nomboro dza luṱingo ri ṱwa ri tshi khou davhidzana, munna houḽa o pfuma nga u raḽa ngoho u na tshelede, goloi dza mifuda yoṱhe o no thumela zwinepe nga founu, ngoho ngo pfa ndo ḓala tshoṱhe. Uri u ḓo ḓa a ndzhia nga madekwana ra bva roṱhe.
Musolwa: Ndo u vhudza uri wa farana na nṋe u ḓo farana na vhathu vha vhukuma khonanani, zwino ṱhama ni ḓo tou zwi bva hani hayani ni tshi khou bva nga madekwana?
Thendo: Izwo a zwi dini, mukegulu avha dini na khathihi nahone ndi ḓo vha vhudza uri ndi khou ya u ita zwa tshikolo ri ḓo vhuya nga Swondaha.
Musolwa: Khezwo ṱhama yanga nṋe na inwi ri ḓo thoma u anḓana luṅwe. Nṋe ndi ḓi funela vhathu vha sa dzhii tshifhinga sa inwi. Nḓila
dzi a lwa zwino u ḓo mmbudza uri zwo tshimbila hani.
Thendo: Ndi zwone ṱhama yanga. (O
sumbedza otakala)

VHA A BVA

BONO 2
(Ha Thendo nga mathabama, Thendo u onesa makhulu wawe Vho-Masindi uri ene u khou bva)
Thendo: Makhulu (Ono ima)
Vho-Masindi: Aa we muḓuhulu wanga
Thendo: Ndi khou bva huna zwithu zwa tshikolo zwine nda khou tea uita, nṋe ndi ḓo vhuya nga Swondaha. (Afha uamba mazwifhi)
Vho-Masindi: Arali hu mafhungo a tshikolo ṅwana wa ṅwananga nṋe ndi hanelani? Zwino tshelede ya u khera ngeo phanḓa u na yo? (Mukegulu afho vhori upfa uri u khou ya uita zwithu zwa tshikolo vha si ṱwe vha tshi konḓisa ngeno vhatshikhou dodziwa museto matoni)
Thendo: Makhulu azwi ṱoḓei uri vha mphe masheleni, nṋe ndi ḓo ḽa phanḓa. (Afha ndi musi Thendo ono dzhaya)
Vho-Masindi: Ndi zwone muḓuhulu a tshimbile zwavhuḓi.
(Thendo o mbo ṱuwa na munna uyo wadzi goloi, u swika Swondaha, mukegulu VHO-Masindi vho vha vha sa khou vhilahela vhunga o amba uri ndi mafhungo a tshikolo)

VHA A BVA

BONO 3
(Tshikoloni tsha sekondari ya nṱha ya Lucas
Ratshalingwa hu dzhena Thendo na ṱhama yawe
Musolwa)
Musolwa: Hurini wee, zwino iwe u si tsha amba uri mafhelo a vhege ovha a hani?
Thendo: Mafhelo a vhege ovha a vhuḓi ṱhama, Ndo vha ndi ndi tshinga ndi khou ḽora izwo nga mbilu ndi tshi ri ngoho ndo lenga.
Musolwa: Zwino masheleni khonanani yanga aningo ḓiphiṋa luṅwe? Ndi khou vhona no no shandukisa na zwiluko zwiswa, ndi nga ndi khou ni vhona khonani yanga no takala no fhedza nga mafhelo a vhege.
Thendo: Ndi muthu wa masheleni, ṱhama ndiri utovha ramasheleni nga dzawe.
Musolwa: Zwino ni khou zwi vhona uri zwa Khuthadzo hovha hu u ḓi fhedzela tshifhinga?
Thendo: Ni khou amba ngoho ndo vha ndi tshi ḓo vha ndi khou ita zwezwo zwa u dzumbama zwitakani.Nṋe ndi khou bva hodelani dza maimo. (Vha fhedza vha vhandana zwanḓa)
Musolwa: Tsimbi yolila ari humele kilasini ri sa athu lenga.

VHA A BVA

LUṰA 3
BONO 1
(Nga murahu ha vhege ṱhanu na nthihi Thendo o mbo ḓi wana o vhifha muvhilini, afha ndi musi atshi ya u sevha mafhungo aya kha khonani yawe Muselwa)
Thendo: Aa wee! (A tshi lila)
Musolwa: Ndi mini ṱhama yanga?
Thendo: Nṋe ndo vhifha muvhilini, ngoho
ndi hafha ndi khou bva ha
dokotela, dokotela uri ndi na
vhege dza rathi ndi muimana.
Ndi hafha a thi tsha ḓivha
ntswu na tshena.
Musolwa: Zwino uḽa munna no mu vhudza
na?
Thendo: Ee……. ndo muvhudza. Ṱhama ni
nga si kholwe.
(A tshi tetemela)
Musolwa: Kani ha u ri mini nga hazwo ndi
ya fulufhela a nga vha o
takala?
Thendo: Na luthihi u tou ri pfuu! U ri
ene ha zwi dzheni nahone ene u
na mufumakadzi na vhana muḓini
wawe lune nṋe kha ndi vhone uri
ndi zwi bva hani. A dovha a
amba uri nṋe ovha a kho u to
borolowa nga nṋe nahone ndi tou
vha mufarekano khae. Ṱhama nṋe
ngoho ndo ḓi ita mini? Ṅwana
ndi ḓo mu ḽisa mini ndi si na
na vhabebi, makhulu wanga vha ḓo ri mini? Na tshanga a thina ndi hafha ndi nukha vhusiwana, zwino tshikolo, vhaṅwe vhasidzana vha ḓo ri mini nga nṋe?
Musolwa: Ṱhama ene u khou dina hezwi a
khwaṱhe a imele mafhungo awe,
ndi maḓi maṱuku haya aii. Ri to
bvisela kule zwithu hezwo.
Thendo: Hani-hani ndi sina tshelede ya
u badela dokotela?
Musolwa: Athiri ene u ya zwi ḓivha uri
makhulu wanga ndi maine zwino a
songo dinalea ngazwo hezwo vha
ya zwi kona nahone vha tou vha
malapule.
Thendo: Ni ya ḓivha ani ntshileli, ndi
livhuwa u vha na ṱhama a no nga
inwi.
Musolwa: Hezwi a na nṋe o fara zwoṱhe
zwine a lila ari ṋambe ri
takuwe ri saathu lenga. (U amba
izwi vha tshi khou ṱuwa ha makhulu wa Musolwa)

BONO 2
(Nga murahu ha musi thendo o no bvisa mihwalo yawe u livhuwa khonani yawe Musolwa)
Thendo: Ni a ḓivha ṱhama ndo to ḓa fhano uri ndi ni livhuwe, u amba ngoho no mphulusa zwinzhi zwino ndo vha ndi tshi ḓo vha ndi dziedzini.
Musolwa: A songo isa mafhafhu kule, a huna ṱhoḓea ya uri ene a nndivhuwe, nṋe ndo ita zwine khonani inwe na inwe ine ya vha ya vhukuma ya nga zwi ita. Nṋe ndi nga si mu laṱedze.
Thendo: Ngoho ndi khou livhuwa zwinzhi nahone ndi khou pfa ndo vhofholowa. Ndi ḓo kona u dzhena tshikolo ndi si na mathada. Fhedzi ndi na thaidzo nthihi fhedzi.
Musolwa: Ene udzula atshi ḓi ḽisa mbilu u na thaidzo ya mini zwino?
Thendo: Nṋe zwino ndo no tshinyalelwa nga u tou rali ndi ḓo dovha vho nda sedziwa nga nnyi?
Musolwa: Hezwo a zwi dini, vhaṱhannga vho ḓala nahone zwauri ene o bvisa mihwalo zwi ḓivhiwa nga riṋe ri vhavhili, nṋe ndi ḓo ita tshilomo ndundundu. Tshiphiri hetshi ndi ḓo fa na tsho.
Thendo: Ndi ya livhuwa. Zwi nga vha hani arali nda nga humela kha
Khuthadzo?
Musolwa: Khuthadzo futhi naa wee, u ḓo tenda u mu vhaisa nga u raḽa?
Thendo: Irani ndi so kou lingedza.
Musolwa: A lingedze fhedzi a ḓivhe uri Khuthadzo a si ene munna e eṱhe?

VHA A BVA

BONO 3
(Tshikoloni tsha Lucas Ratshalingwa musi Thendo a
tshi humbela Khuthadzo uri vha dovhe vha funane)
Thendo: Khuthi – (afha ndi musi atshi
tou vhidzelela nga ipfi ḽa u
ṱonga)
Khuthadzo: Ndi Tendo naa? Ngoho ndi kale
nṋe na ene ri sa ambi.
Thendo: Na zwino ndi kale ni khou to
vuwa-vuwa hani?
Khuthadzo: Ahuna dinani kha nṋe, ngeo
vhoo?
Thendo: Nṋe ndi hone. (A tshi nwenwela)
Khuthadzo: Ndi khou zwi vhona zwino atshi
tou vhidzelela hupfi mulandu
ndi mini?
Thendo: Ndo vha ndi khou ri nṋe na ini
ri thome ri ri nyeṱu-nyeṱu
nyana.
Khuthadzo: Kha ambe Thendo nṋe ndo
thetshelesa. (Khuthadzo
nyambedzano iyi ovha tshi khou
itakalela vhunga ovha atshi kha
ḓi mufuna nahone zwe Thendo
avha e kha zwo ovha a sa zwi
ḓivhi vhunga Thendo ovha a khou
zwiita maswisini)
Thendo: Ndo vha ndi tshi khou humbela
pfarela kha u ni farisa
zwiṅwevho miṅwedzini yo
fhelaho. U amba ngoho athi
ḓivhi ndo vha ndo dzheṅwa ngani tshifhinga tshiḽa ndi tshi mu ṱala. Ndi khou humbela u farelwa lufhanga.
Khuthadzo: Na nṋe zwo n akhamadza uri huu khou itea mini kha Thendo wanga ane nda mufunesa, fhedzi nṋe ndo vha ndi songo mufara nga mbilu ndo zwi ḓivha uri ene u ḓo vhuya murahu kha nṋe.
Thendo: Ndo takalesa upfa uri a ni ngo mpfara nga mbilu zwino, zwi nga vha hani arali nṋe na ini ra ṱhaphudza ku ḽa kudima kwe ra ku thoma?
Khuthadzo: U khou amba u ri nṋe na ene ri vhuyelelane?
Thendo: Ee, ndi khou amba zwezwo, nṋe ngoho ndi kha ḓi mufuna nga mbilu yanga yoṱhe. (A tshi shonelela)
Khuthadzo: U amba ngoho, o mmbaisa nga maipfi awe e a amba, uri nṋe ndi nga soko vhuyelelana na ene nga u to ralo naa? Ndi ḓivha hani uri matshelo ha nga dovhi a mmbaisa?
Thendo: Sa zwine nda khou zwi ambisa zwone nṋe ndo khakha ndi khou
tenda. (A tshi rabeledza khole)
(Khuthadzo nga u sa thanya ndi u mbo tenda u vhuyelelana na Thendo ngeno asa ḓivhi uri Thendo nga ngomu o fhela)
Khuthadzo: Zwo luga fhedzi kha mpfulufhedzise uri ha nga dovhi.
Thendo: Ndi khou mufulufhedzisa. (A
fhufhela nṱha a tshi sumbedza dakalo)

VHA A BVA

BONO 4
(Thendo na khonani yawe Musolwa vho dzula ha
Musolwa vha tshi haseledza)
Musolwa: (O sedza Thendo we u bva tshe a swika o fara luṱingo lwawe) Ngoho iwe tshe wa swika u khou sokou sedza luṱingo lwau u tshi ṅweṅwela. U khou takadzwa nga mini? A si khwine ra kovhekana na nṋe nda sea vhoo.
Thendo: Ndi ri dza kale adzi phuphi, ngoho ha ngo vhuya a nkonḓisela
Khuthadzo.
Musolwa: (U fara mulomo o kanuka)Kha ambe ngoho ṱhama.
Thendo: Ngoho nazwino ndi khou amba nae hafha kha luṱingo.
Musolwa: Vha no funana u nga vha itani?
Thendo: Ngoho zwazwino athi khou ṱoḓa u mukhakhela. Ndi ḓo tou farelela khae.
Musolwa: Nṋe ndo zwi ḓivha uri tshidahela hetshiḽa tshi nga si litshe u tenda. (u a sea)
Thendo: U mu amba hani atshiri tshiḓahela, nṋe ndi khou ri ini ni ḓo ntakalela.
Musolwa: Ndi khou takala na iwe hu to vhori… ṱhama vhonani muthu o thanyaho angari o ṱaliwa a
dovha a vhuyelela zwi iitiwa nga bapu hezwo.
Thendo: Ngoho ni luma ni tshi fhodzisa wee.
VHA A BVA

BONO 5
(Khuthadzo na khonani yawe Rudzani)
Rudzani: Mulandu ṋamusi no to ḓa vho u nṱolela fhano hayani? Bugu dzi gai? (U amba izwi ngauri Khuthadzo ndi muthu wa tshikolo)
Khuthadzo: Kha haya enda ni farela one bugu dzi nga ḓi vha vha dzo ima.
Rudzani: Ngoho ni nga khovhe I maḓini, iḓani nao ripfe.
Khuthadzo: Ndi ri dza kale a dzi phuphi wee.
Rudzani: Ndi dzi mini dzi sa phuphi?
Khuthadzo: Ndi ri ro vhuyelana.
Rudzani: Iḓani na mafhungo ni litshe u mona-mona
Khuthadzo: (A tshi sumbedza dakalo) Nṋe na Thendo ro vhuyelelana.
Rudzani: Mafhefho nga vhanna, ani zwifhi musi… (o mangala)
Khuthadzo: Ngoho, ndi ḓo takadzwa ngani izwi ndi tshi zwifha.
Rudzani: A si ini afha mulovha we na vha ni tshi khou lila ngauri onoyo Thendo wa hone o rovha mbilu yaṋu?
Khuthadzo: Wa hashu zwa kale zwo fhira nṋe Thendo ndi kha ḓi mufuna.
Rudzani: Ni ya ḓivha ndi mini, ni somgo tenda u itiwa tshiḓahela. Tsho itaho uri ani ṱale ndi mini, nahone zwine zwa khou itaho uri a humele murahu ndi zwifhio?
Mbuyelela iya ḽa ṱhama yanga.
Khuthadzo: U amba na ini ṱhama yanga ndo vha ndi khou ri ni ḓo ntakalela zwino hu tonga ndo ḓa kha muthu asi ene.
Rudzani: U amba ḽivhi ndi u ri ḽivhuya ḽi wane vhudzulo. Khonani yanga u songo vhona mbulu wa ri mbulu yanga muḓa na mbulu usa hu ḓivhi. Nṋe tshine nda khou ita tshone ndi u lingedza u ni thusa.
Khuthadzo: Nṋe zwino athi nga ḓo ima hafha ndi khou thetshelesa ini ni khou soko amba nga dzi thai na dzingano dza vha kale.
Rudzani: Nṋe ndo vha ndi khou lingedza u ni tsivhudza.
Khuthadzo: Salani na tsivhudzo yaṋu.

VHA A BVA

LUṰA 4
BONO 1
(Khuthadzo o isa phanḓa na u funana na Thendo zwo naka hani, nahone hu si na na dinani. Nga murahu ha maḓuvha nyana khuthadzo o vho ḓi pfa asa khou ḓi pfa zwavhuḓi nahone nga Ḽavhuṱanu Khuthadzo o balelwa na u ya tshikoloni ṱhama yawe Rudzani ndi afha atshi ḓa u mu ṱolela uri a vhone uri mulandu a songo ḓa tshikoloni)
Rudzani: Nndaa! Ngoho na ṋamusi ini a no ngo ḓa tshikoloni mulandu?
Khuthadzo: A thi khou tou dipfa zwavhudi zwino ndo balelwa u kombetshedza.
Rudzani: Ndi ya ni vhona khonani yanga, na u gabuwa no gabuwa luṅwe, no swifhalelwa, zwino nono ḽa naa? Ndi amba ngauri mulomo wo tshena sa asathu ḽaho tshithu.
Khuthadzo: Ndi hafha vhulalo vhu khou tsa khonani yanga, ndo fariwa nga dangani na u ṱanza, ndi hafha athina na nungo.
Rudzani: Kani ha no ḽa mini tshi sa ni andi? Hufha zwine na khou vhaisala zwone hu zwithu zwi anzelaho u lwaliwa nga vhafumakadzi?
Khuthadzo: Ndi nga si ri huna zwithu zwe nda ḽa vhunga ndi tshi ḽa zwiḽiwa sa nga misi.
Rudzani: A si khwiṋe na ya na vhonana na vhamutakalo tshiimo tshi saathu ṋaṋa.
Khuthadzo: Nṋe na vhuongelo, haii izwi zwine nda khou zwi lwala zwo ḓowelea musi, ndiya kholwa zwi ḓo fhira
Rudzani: Arali ni khou ralo unga dovha
wari mini? (U sumbedza u mupfela vhuṱungu)
VHA A BVA

BONO 2
(Hu dzhena Thendo na ṱhama yawe Musolwa vha tshi amba nga ha usa vhunala ha Khuthadzo.)
Thendo: Ni ya ḓivha ndi kale nṋe na Khuthadzo ri sa khou amba ubva Ḽavhuṱanu ndi khou lingedza u mukwama nga murahu ha musi asongo ḓa tshikoloni fhedzi luṱingo lwawe a lu ho muyani. Na ṋamusi ha ngo ḓa tshikoloni, azwi fani nae hezwi ndi khou thoma u vhilahela.
Musolwa: O vhuya a lingedza Rudzani?
Thendo: Rudzani ndo vha ndi songo vhuya nda humbula u mu kwama, uri anga vha atshi ḓivha uri hu khou iteani nga Khuthadzo?
Musolwa: Ee, vha ḽa a vhavhili ndi dzi khonani nahone vha kha murole muthihi.
Thendo: Zwi amba uri ri tshibva ndi ḓo lingedza u mukwama.

VHA A BVA

BONO 3
(Nga bureiki Thendo na Musolwa vha tshi khou amba na Rudzani)
Rudzani: Mulandu vhasidzana ṋamusi no tou ḓa
no to nndivha? Ho fa nnyi?
Thendo: Ahuna o faho, ndi tou vha ndi tshi
khou vhilahela nga Khuthadzo, no mu
guma lini? Ndi amba ngauri ubva tsha
vhege yo ifhelaho nga Ḽavhuṱanu ndi
sa khou pfa tshithu ubva khae.
Rudzani: U ri muthu a khou funana na muthu a
sa ḓivhe na zwa uri ugai, abalelwa u
ḓivha na mutakalo wawe? Zwi amba ene
ha na ndavha.
Thendo: Ndi na ndavha hu to vhori ndo vha ndi
khou ri ndi ḓo muvhona ṋamusi
tshikoloni.
Musolwa: Zwino ini ni tshi vho dzhenisa muṅwe
tshikolo ni khou litsha u ri vhudza
uri Khuthadzo ugai?
Rudzani: Ho luga, fhedzi ḓivhani hezwi,
Khuthadzo ndo mu guma nga Ḽavhuṱanu
ndo ya hahawe, o vha atshiri ha khou
vuwa, zwino ndiya vhona uri anga vha
oya sibadela sa izwi asongo ḓa na
ṋamusi tshikoloni.
Thendo: (A tshi sumbedza u tshuwa)
Musolwa: Uri u khou dinwa nga mini?
Rudzani: U amba ngoho nṋe ndi nga si ambe uri
u na mini ndi tshi mu sedza u nga o
hwala shango ḽoṱhe, o swifhalelwa
fhedzi a tshi amba ene mune uri o
farwa nga dangani khathihi na u ṱanza.
Musolwa: (U fara mulomo a tshi sumbedza u kanuka)
(Thendo u ya ṱuwa nga u tou gidima)
Musoliwa: Thendo! Thendo! U khou ya gai?
Rudzani: Kani mini? (U mangala maṱutshele a
Thendo)
Musolwa: Zwi amba Khuthadzo a nga vha o wela?
Rudzani: U wela-wela hani? U kho u zwi ambisa
hani atshi ri anga vha o wela?
Musolwa: Thendo a si kale o vha o vhifha
muvhilini, zwino o mbo ḓi bvisa
thumbu.
Rudzani: Zwi amba khonani yanga u mathadani
musi, zwino zwauri Thendo o bvisa
thumbu Khuthadzo uya zwi ḓivha?
Musolwa: A thi vhoni khuthadzo a tshi zwi
divha ngauri zwo itea tshifhinga
tshiḽa vho ṱalana.
Rudzani: Mmawe! Ndo ḓi amba ndari mbuyelela
iya ḽa, khonani yanga ha ngo vhuya a
nthetshelesa. Ndo zwi vhona uri
Thendo huna zwithu zwine a khou
dzumba atshi vhuyelelana na
Khuthadzo. Uya ḓivha ndi mini
Musolwa, ndi khou livhuwa u lumiwa
nḓevhe fhedzi zwine nda khou tea u
ita zwazwino ndi u phulusa khonani
yanga.
(Musolwa o sala a khou ḓi sola uri o fheṱa khonani yawe, ngeno Rudzani o mbo gidimela ha Khuthadzo uri a mu sevhe mafhungo aya uri akone u wana thuso ngau bonya ha iṱo, mashudu mavhi ndi uri Rudzani o rwa fhasi ori u swika avha o no lenga, o sala a tshi swika a wana hu tshipfi Khuthadzo ori sia)

TSHITSIRO

TSHIRENDO
Tshirendo itshi ndi manweledzo a ḓirama kana ḽitambwa iḽi.

Mbuyelela I ya ḽa (Nga O Ramenu)
Ndi songo amba naa khonani yanga?
Nda ri mbuyelela I ya ḽa khonani yanga,
Yanga khonani ya konyolela matanda nḓevheni,
Ari dza kale adzi phuphi,
Ndari ṋama khombetshedzwa i ya fhula khali, Vhasidzana vha ano maḓuvha vho naka nga nnḓa nga ngomu vho fhela,
Ndi nngwe dzo ambara mikumba ya dzi phele.

Ya nkholedza khonani yanga,
Ya ri ndi amba nga dzindayo na dzithai dza vhakale,
Nda mbo mbo zwi thupha,
Nde ndi ḓe ndi mbiḓi ro vhona mavhala.

Zwino yo wela mulindini wa iḽaho khonani yanga,
Nge lufuno lwa mukamba,
O balelwa u vhona fuyu ḽi re na tshivhungu,
Nge lunako lwa mu pofudza.

Zwino ri vho amba maṅwe nga ha khonani yanga,
Vhulalo ho tsa ha khonani yanga ya mbiluni
O fela felo sa bete mutukuni,
Mbilu yanga ipfa hani vhuṱungu.

Ngavhe ndi ṱavhanye u zwi ḓivha,
Uri yanga khonani o suka daka zwienda a songo ambara,
Ḽiṅwe ḓuvha ndo vha ndi tshi ḓo vha ndo thusa, Zwino ri khou mugwela khonani yanga,
Ndi songo i vhudzana khonani yanga?
Nda ri mbuyelela iya ḽa!